Eduard Bomhoff

Angst voor Azie

Eén dag was Kuala Lumpur het centrum van de wereld. En we hebben het geweten, ook al duurde de vergadering tussen de leiders van China, India, Japan, Zuid-Korea, Australie en Nieuw-Zeeland en de tien leden van ASEAN (Association of South-East Asian Nations) slechts drie uur. Maar al tien dagen voor de topconferentie oefende de politie elke dag met het afzetten van wegen in het centrum voor de hoge bezoekers. Die zoefden door de lege boulevards in hun nieuwe limousine van het Maleisische huismerk Proton. De conferentie verliep rimpelloos en de zestien regeringsleiders verschenen hand in hand voor de statiefoto – een symbool van de economische macht van Zuid- en Oost-Azie

Arm Europa! Politiek en cultuur zoeken naar een modus vivendi met de muslim-medeburgers, en intussen ligt de economie onder vuur van Oost-Azie. Dit jaar produceert China al evenveel high-tech goederen als de de VS. Blijft er straks nog winstgevende industrie over in het Westen of kunnen onze kinderen maar beter een Volendams kostuum aanpassen om straks ansichten te verkopen aan Chinese toeristen?

De angst is duidelijk, maar de economische geschiedenis suggereert een betere uitkomst. Ons eigen Nederland was tussen 1600 en 1750 het duurste land van de wereld met de hoogste lonen. Maar we hadden ook de grootste schepen, de meest produktieve vissers en de laagste rente van Europa. Daardoor waren minder arbeidskrachten nodig voor traditioneel werk op zee of op het land, en kon in elk vissersgezin één kind dromen van een andere carriere. De Nederlandse steden werden goed bestuurd en hielden hun financien solide. Economische groei zorgde voor een stijgende koopkracht van de burgers, en dat bood nieuwe kansen aan Frans Hals en Hendrik de Kuyper. Rijkere burgers eten nog steeds drie maaltijden per dag en moeten oppassen voor meer dan 2500 calorieen, maar er is geen natuurlijke bovengrens aan het aantal kamers in een woning of het aantal schilderijen aan de wand. De behoefte aan luxe, service en entertainment stijgt sneller dan de vraag naar brood op tafel.

Die logica geldt nog steeds. In de Gouden Eeuw kon Nederland zich meer kunstschilders permitteren omdat de rest van de economie efficient werkte. In de 21ste eeuw kan het rijke Westen meer werkgelegenheid bieden in de medische sector en in de multimedia, omdat zo veel goederen efficient binnenkomen in de containers uit Azie. Intussen stijgt de industriele produktie in het Westen ook nog steeds, maar de produkten zijn meer geavanceerd (tandartsapparatuur uit Zwitserland, MRI-scanners van Philips Medical en vliegtuigen van Boeing en Airbus). Wisselkoersen tussen Aziatische landen en het Westen zullen zeker in staat zijn om dat evenwicht op wereldschaal te handhaven.

Hoe goedkoper het plasmascherm uit Zuid-Korea, des te meer koopkracht blijft in Nederland over voor de thuiszorg. Vrije handel in goederen maakt het daarom mogelijk dat wij in het Westen meer handen overhouden aan het bed en voor ander werk in de dienstensector – en daar moeten zeven van de tien Nederlanders hun werk vinden. Helaas zijn de oude EU-landen en Japan nog niet handig in het optimaal benutten van eigen arbeidskracht in design en in de dienstensector. De VS doet dat al veel beter. Maar als Europa (en Japan) er wél beter in slagen om de dienstensector vrij en verstandig te organiseren, dan behoort de angst voor Oost-Azie om te slaan. Daarenboven creert economische groei in Oost-Azie extra koopkrachtige vraag voor Westers design , Westerse top-universiteiten, Amerikaanse films en Europese muziek. Daarom is de economische opgave voor Europa om uit te vinden hoe de “arbeidsmarkt” in de dienstensector beter kan werken. Een doortastende oplossing van die puzzle is so-wie-so ook noodzakelijk (maar niet voldoende) voor de andere grote uitdaging – hoe Christenen, ex-christenen en Muslims elkaars cultuur beter kunnen apprecieren.